Liberating Structures

Wat zijn Liberating Structures?

Liberating Structures zijn een set van een 40-tal gemakkelijk te leren interactiepatronen waarbij de participatie van alle deelnemers mogelijk wordt gemaakt. Iedereen wordt betrokken in het inhoudelijk vormgeven van de volgende stappen. De controle over de inhoud is verdeeld over alle deelnemers. Liberating Structures bevorderen een levendige participatie in groepen van om het even welke grootte, waarin iedereen wordt betrokken en bevrijd.

De bedenkers van Liberating Structures zijn Keith McCandless en Henri Lipmanowicz. Bekijk hun inspirerend verhaal in deze video.

Liberating Structures zijn uitgebracht met een “open source” licentie. Dus vrij om te gebruiken en naar hartenlust te combineren of zelfs te veranderen zonder dat je certificatie programma’s of uitgebreide trainingen dient te doorlopen. Als je ze wil gebruiken, ga dan gewoon naar liberatingstructures.com, lees het boek of download de app voor Android of Apple.

Waar bevrijden Liberating Structures ons van?

Liberating Structures creëren een veilige omgeving waar alle deelnemers de ruimte krijgen om gehoord te worden. Liberating Structures bevrijden ons van de mening van de luidste roepers en minimaliseren het remmende effect van mensen die hoger in de hiërarchie staan. Met Liberating Structures betrek je iedereen van de groep op een gelijke manier.

Verder bevrijden ze ons ook van conventionele structuren die georganiseerd worden met de beste bedoelingen, maar waar de aandacht, betrokkenheid en energie snel onder het nulpunt zakken.

Wat is de waarde van Liberating Structures? 

Voel de kracht door het te beleven

Liberating Structures zijn ontworpen om controle te verdelen over de volledige de groep en om op een eerlijke manier iedereen te betrekken in het vormgeven van de volgende stappen.

De voordelen? Innovatie, creativiteit, betrokkenheid en deelname van iedereen, helderheid, zingeving, veel plezier en lachende gezichten: je zal dit allemaal zien wanneer je het ervaart.

Om de kracht van Liberating Structures te voelen, moet je het eerst eens beleven. Wil je zelf ervaren hoe de samenwerking, feedback en innovatie versneld kan worden met Liberating Structures in jouw organisatie?

Waarom lukt dat niet met conventionele structuren?

Conventionele structuren zoals presentaties, beheerde/open discussies, statusrapporten en brainstormsessies dragen onvoldoende bij tot het creëren van nieuwe ideeën en de betrokkenheid van iedereen.

Bij de conventionele structuren hoopt men op een interactieve bijeenkomst waar de deelnemers zich geroepen voelen om hun mening en visie te geven op het onderwerp. Toch zijn deze goede bedoelingen vaak niet voldoende voor de meeste deelnemers om een actieve bijdrage te leveren.

Conventionele structuren

• Een presentatie wordt gecontroleerd door de presentator. Die bepaalt de inhoud en biedt al dan niet ruimte aan anderen om bij te dragen.
• Een geleide discussie, zoals bijvoorbeeld een panelgesprek, geeft controle aan de moderator. Een klein aantal mensen krijgt de kans om mee te praten.
• Een open discussie biedt weinig structuur om iedereen te betrekken. Ook kan de inhoud van de discussie gaan rondzwalpen. Wel op zoek naar een open discussie? Lees dan even mijn artikel over World Café.
• Het statusrapport is een presentatie waar de brenger van het nieuws controle over heeft en houdt. En een statusmeeting is een aaneenschakeling van statusrapporten.
• De brainstorm biedt een structuur om een groep mensen te betrekken, maar door de aard van een brainstorm is het aantal deelnemers veelal beperkt tot de meer extraverte mensen. Wel is er de ruimte om zonder beperkingen, ideeën naar voren te brengen.

De 10 kwaliteitscriteria van elke Liberating Structure

In de verschillende Liberating Structures zal je vaak technieken herkennen die je al eens toegepast hebt, maar misschien onder een andere naam. En dat klopt. Veel van de Liberating Structures zijn niet nieuw en kennen hun oorsprong al lang geleden.

Bijvoorbeeld Troika Consulting lijkt heel hard op intervisie technieken en de historiek van TRIZ gaat terug tot in 1946.

Het verschil is dat “Liberating Structures”-versies zodanig geperfectioneerd zijn zodat ze aan deze 10 kwaliteitscriteria voldoen:

Welke Liberating Structures zijn er?

In onderstaande afbeelding worden de originele Liberating Structures uit het boek getoond. Van elk van deze Liberating structures is een beschrijving in het Engels en Nederlands vrij online beschikbaar.

Alle Liberating Structures worden in hetzelfde formaat beschreven:

• Een naam en pictogram plus een korte slagzin die de essentiële eigenschap uitdrukt
• Wat mogelijk wordt gemaakt: een paragraaf die beschrijft wat je kan verwachten
• Structurele elementen: hoe er structuur gebracht wordt
• Waarom? Doeleinden: een lijst van doelen die kunnen bereikt worden
• Tips en valkuilen: adviezen, tips & tricks en de meest voorkomende valkuilen
• Variaties: voorbeelden van alternatieven of verfraaiingen die je kan proberen
• Voorbeelden: enkele concrete toepassingen die je inspireren om na te denken over mogelijke toepassingen in jouw context
• Bijkomend materiaal: beeldmateriaal, dia’s, video’s die extra ondersteuning bieden

Een 10-tal nieuwe Liberating Structures worden momenteel nog verder geperfectioneerd door de community tot deze ook aan de 10 kwaliteitscriteria voldoen. Dit werkmateriaal is in huidige vorm ook al zeker bruikbaar en vrij beschikbaar op deze website.

Welke structuur biedt elke Liberating Structure?

Een voorbeeld met Impromptu Networking waarbij deelnemers uitgenodigd worden om elkaar beter te leren kennen.

• uitnodiging: een 3-tal vragen worden geprojecteerd die als leidraad dienen, bijvoorbeeld:
  • Wat hoop je uit deze community te halen?
  • Ik blik tevreden terug op mijn werkdag als…
  • Het is leuk om met mij bevriend te zijn omdat…
• ruimte: open ruimte zonder obstakels zodat deelnemers in duo kunnen staan en vrij kunnen rond bewegen om andere gesprekspartners te vinden.
• gelijke participatie: iedereen tegelijkertijd en dezelfde hoeveelheid tijd.
• groepssamenstelling: telkens per 2, en als de groep oneven is dan is er ook 1 groepje van 3.
• stappen en timing: 3 rondes van 4-5 minuten, in elke ronde 2 minuten per persoon om de vragen te beantwoorden.

En zo structureert elke Liberating Structure deze 5 elementen.

Wat wordt mogelijk als Liberating Structures deel uitmaken van alledaagse interacties?

Jouw succes in het leven hangt grotendeels af van de interacties met de mensen om je heen. Of je nu de grote baas bent bij een multinational, of net begonnen bent met je eerste baan, dit geldt voor iedereen.

Aan de grondslag van de Liberating Structures liggen tien principes die de bedenkers hebben ontwikkeld aan de hand van hun opgebouwde kennis en ervaring aan de top van internationale kennis- en innovatie gedreven bedrijven.

Deze tien principes stellen ons in staat om meer uit onze interacties te halen:

1. Betrek en activeer iedereen
2. Respecteer anderen en wat anderen te zeggen hebben
3. Bouw vertrouwen op terwijl je bezig bent
4. Leer van je fouten
5. Gebruik de groepsdynamiek om jezelf beter te leren kennen
6. Benadruk vrijheid en verantwoordelijkheid
7. Focus je op wat wél mogelijk is
8. Omarm creatieve destructie
9. Serieus spelen: Spelenderwijs ontdekken
10. Start nooit zonder duidelijk doel

Dit artikel zoomt verder in op elk van deze principes.

Liberating Structures zitten vol verrassingen. Mensen passen Liberating Structures toe op bijzonder aangename en onverwachte manieren. 

Het meest zichtbare van de ijsberg is dat Liberating Structures als praktische en aangename tools ingezet worden om de interactiviteit in bijeenkomsten te verbeteren én om er meer energie in te krijgen. Dit valt uiteraard op. Mensen zien echt het verschil in interactie tussen iets met of zonder Liberating Structure aan te pakken.

Door het frequenter toepassen van Liberating Structures in de alledaagse interacties met elkaar verandert er ook iets onder de waterlijn. Nieuwe gewoontes en patronen beginnen zich te vormen in de organisatie. Interacties worden meer “inclusief”. Vrijheid en verantwoordelijkheid worden stilaan een onderdeel van het alledaagse leven in de organisatie.

Het DNA van de organisatie begint te wijzigen naar een cultuur waar er meer vrijheid, autonomie, vertrouwen en plezier in het werk is. Meer daarover in het Liberating Structures Iceberg arikel van Keith McCandless.

Of start cultuur transformaties vanuit de energie van de mensen met Open Space Technologie. Op deze website wordt Open Space uitgebreid toegelicht.

Het kan zo krachtig zijn dat door een combinatie van een 9-tal Liberating Structures je samen de strategie voor je bedrijf bepaalt én waar iedereen ook achterstaat en realiseert. Zie Liberating Strategy voor meer info hierover.

Hoe kies ik welke Liberating Structures te gebruiken?

Ik wil Liberating Structures gebruiken in mijn meeting of workshop, maar hoe kies ik nu welke te gebruiken? Er zijn 2 krachtige methodes om de doelstellingen van jouw workshop te matchen met de juiste Liberating Structures.

1. Gebruik de LS Selection Matchmaker

Print de Liberating Structures Selection Matchmaker (pdf) en omcirkel de doelstellingen van jouw workshop aan de ene kant van het blad. Aan de keerzijde worden de Liberating Structures onthuld die daar best bij passen.

1. Gebruik de Matching Matrix

In de Matching Matrix worden de sterktes van elke Liberating Structures in een tabel geplaatst ten opzichte van gedeelde doelstellingen van groepen zoals samen oplossingen zoeken, patronen ontdekken, iedereen engageren in het nemen van actie, prototypes uittekenen en innovatie verspreiden.

Maak je niet teveel zorgen om de perfecte keuze te maken, want er zijn altijd verschillende Liberating Structures die vooruit helpen als je weet wat je doel is.

Koppel Liberating Structures aan elkaar

Een Liberating Structure kan je vergelijken met een woord. En woorden zijn veel krachtiger als je er een zin van maakt. En dat is net zo met Liberating Structures. Hang ze aan elkaar en je hebt een krachtige zin. Speel ermee om ze te combineren en je doel te bereiken. De mogelijkheden zijn eindeloos!

Zo kan je bijvoorbeeld in een tweemaandelijks community event eerst een Impromptu Networking doen om elkaar beter te leren kennen. Vervolgens ga je met TRIZ op zoek naar onproductieve activiteiten die je als community kunt stoppen. Met een 1-2-4-ALL bepaalt de groep enkele nieuwe zaken die de community-werking kunnen bevorderen. Met een 15% Solutions gaan de deelnemers op zoek naar welke eerste stap ze daar zelf kunnen in zetten om vervolgens in een Troika Consulting sessie elkaars 15% solutions te versterken. Om te eindigen haal je dan nog met een 25/10 Crowd Sourcing de top 10 onderwerpen uit de groep die meest relevant zijn voor deze community om het de volgende keer over te hebben. Dit wordt gegarandeerd een bruisende bijeenkomst!

Meer voorbeelden van Liberating Structure Strings vind je op deze website.

Met welke Liberating Structure start ik?

Wat echt interessant is, is dat je gewoon kunt starten. Je hoeft anderen niet eens te vertellen dat je Liberating Structures inzet. Je begint gewoon, de anderen ervaren vanzelf dat interacties anders lopen en er nieuwe inzichten ontstaan die resultaat leveren.

Het maakt eigenlijk niet zoveel uit met welke Liberating Structure je start. De perceptie bij deelnemers is vaak zo, dat zelfs bij een niet perfect uitgevoerde Liberating Structure, de sessie nog altijd stukken beter is dan het alternatief dat ze normaal ervaren. Dus scoren doe je sowieso. En terwijl je Liberating Structures begint toe te passen, begin je ze zelf ook beter te snappen.

Dit zijn 5 Liberating Structures om mee te starten:

• 1-2-4-ALL – in 12 minuten betrek je iedereen tegelijkertijd in het genereren van ideeën, vragen of suggesties
• Impromptu Networking – in 20 minuten krijg je iedereen direct actief, krijg je veel energie in de groep en leer je minstens 3 personen een stukje beter kennen
• 25/10 Crowdsourcing – in 30 minuten haal je de meest krachtige ideeën uit de groep
• Troika Consulting – in 30 minuten krijgt iedereen de kans om praktisch advies van anderen in de groep te krijgen
• Mad Tea – een ideale uitsmijter om een bijeenkomst te eindigen terwijl je verrassende waarheden en actiestappen onthult

Met deze 10 tips kan iedereen Liberating Structures succesvol toepassen

Je hoeft echt geen ervaren facilitator te zijn om Liberating Structures succesvol toe te passen. De structuren zijn eenvoudig en stapsgewijs te volgen.

Zowel in de Liberating Structures app als op de Liberating Structures website staan er handige tips en mogelijke valkuilen, maar laat je daar niet door afschrikken. Gebruik dit eerder als kennisopbouw in je voorbereiding.

Als je dan daarenboven rekening houdt met deze 10 doenbare tips, dan wordt het vast en zeker een succes.

Tip 1: Kies een geschikte locatie

De locatie is zeer belangrijk. Je kunt locaties hebben waarbij het onmogelijk is om Liberating Structures toe te passen zoals een klassieke meeting room met een grote vaste tafel in het midden.

Kies daarom een locatie die voldoende ruimte biedt. En kies voor een ruimte waar je de stoelen en tafels kan verplaatsen. Of zelfs nog beter, een ruimte zonder tafels waarbij de deelnemers vrij gebruik kunnen maken van de ruimte zonder obstakels.

Tip 2: Voorkom een te mechanische facilitatie

De kracht van Liberating Structures zit in het bevrijden en in beweging krijgen van de volledige groep. Een oefening te mechanisch en te uitgebreid aan een groep uitleggen, haalt net alle energie weg uit de groep. Dat wil je ten alle tijde vermijden.

Leg dus niet alle stappen en timeboxes uit tot in het grootste detail, en maak het zo soepel mogelijk.

Een voorbeeld voor 1-2-4-ALL:
“We gaan starten met kort individueel na te denken, dan zoek je een partner om te overleggen. Daarna gaan jullie op een dubbele date en bespreek je met vier de bevindingen. Om af te sluiten krijgt elk groepje van 4 de kans om de belangrijkste bevindingen terug te koppelen naar de volledige groep.”

Tip 3: Spendeer voldoende tijd aan een goede uitnodiging

De meeste Liberating Structures starten met een uitnodiging. Dit is “de vraag” of “het onderwerp” waarover de mensen interactie zullen hebben tijdens de Liberating Structure.

In jouw voorbereiding is het kiezen van de juiste Liberating Structure het makkelijke werk. Het bedenken van een goede uitnodiging is 90% van het werk.

Goede uitnodigingen:

• veroordelen niet
• openen verschillende denkpistes (i.p.v. ze te sluiten)
• zijn specifiek over het onderwerp dat te verkennen is
• zijn een beetje abstract en vertrouwen op de intelligentie van de groep om linken te leggen met eigen expertise en verschillende perspectieven

Je kunt zeker vertrekken van de voorbeeldvragen op de website of de app die bij elke Liberating Structure staan. Werk samen met anderen aan je uitnodigingen. Ping-pong voorstellen heen en weer. Mocht je er alleen voor staan, gebruik dan zeker de Liberating Structures community op Slack (lid worden kan via deze link) om je uitnodigingen te versterken.

The Liberators schreven een blogpost (specifiek over dit onderwerp om goede uitnodigingen te maken).

Tip 4: Zorg dat de deelnemers eerst naar de uitleg luisteren

Benoem altijd aan de deelnemers dat er eerst een stukje uitleg komt. Als je dit niet doet dan schieten deelnemers in actie bij het horen van de eerste opdracht en dan breekt er sowieso chaos los.

Tip 5: Bereid je erop voor om je plan aan te passen

Als je aanvoelt dat een bepaalde oefening nuttiger is, omarm dan de verandering en pas je plan ter plekke aan.

Spendeer niet te veel tijd het voorbereiden van alle oefeningen in de workshop. Maak al zeker geen PowerPoint met alle oefeningen, uitnodigingen en te volgen stappen met te volgen timeframes want dat staat je eerder in de weg om wendbaar te zijn.

Bereid enkele basispatronen voor (zoals 1-2-4-ALL) die je kan inzetten.

Als houvast is het nuttig om de Liberating Structures kaartdeck bij de hand te hebben als een snelle herinnering van elk format. Deze kan je zelf printen of aankopen.

Tip 6: Werk samen met een co-facilitator

Een co-facilitator helpt om je feedback te geven hoe je het aangepakt hebt, en hoe je het de volgende keer nog beter kan doen. Als je met 2 bent kan de ene persoon de volgende oefening al klaarzetten. Voor de groep zelf is het ook leuker als de facilitator eens afwisselt (bijvoorbeeld tussen 2 rondes).

Als je kunt sparren met een co-facilitator, dan is het ook gemakkelijker om je plan van aanpak bij te sturen als dat nodig is.

Tip 7: Wees flexibel met je time-boxes

Je kan en mag flexibeler zijn met de aanbevolen timeboxes van de Liberating Structures. Een Ecocycle kan je bijvoorbeeld doen in minder dan 60-90 minuten en een Open Space mag gerust een volledige dag duren.

De ene groep komt sneller tot resultaten dan de andere. Korte timeboxes werken zeer goed in teams die gewoon zijn om met Scrum timeboxes te werken, maar voor sommige andere groepen (zoals management teams) roepen korte timeboxes vaak eerder weerstand op.

Wees dus flexibel in het kiezen van je timeboxes, en pas deze ook tijdens de workshop aan als je aanvoelt dat het nodig is voor de groep.

Tip 8: Laat de Liberating Structure het werk doen

Zorg dat het doel en de aanpak van de oefening voor alle deelnemers duidelijk is. Zodra dit helder is, zullen de mensen zich organiseren rond de Liberating Structure. Is het niet helder, dan zie je dit direct aan de verwarde gezichten van de deelnemers. Verduidelijk het dan een 2e keer.

Zodra de mensen aan de slag gaan, heb dan als facilitator het volle vertrouwen dat de Liberating Structure werkt en tot resultaat zal leiden. Let it do the work ;-).

Tip 9: Gebruik bij voorkeur geen slides

Bij slides hebben mensen de neiging om continue naar het scherm te kijken in plaats van met elkaar in interactie te gaan of naar elkaar te luisteren. Ook luisteren en kijken ze niet naar de facilitator, maar staren ze naar het scherm.

Als facilitator herhaal je de uitleg en instructies gewoon een paar keer op het gepaste moment zodat het voor iedereen helder is.

Deze tip helpt je ook om je niet vast te houden aan het plan, want je hoeft de slides niet aan te passen.

Tip 10: Gebruik Thingsha Bells en steek je hand omhoog

Een echt interactieve groep maakt natuurlijk ook veel lawaai. En als facilitator wil je een elegante manier om signalen te geven aan de groep dat een volgende stap in de oefening start, of wil je de groep snel stil krijgen om een volgende oefening uit te leggen.

Tingsha Bells geven een aangenaam geluid om naar te luisteren, en toch gaat het geluid doorheen alle lawaai van de groep heen. Ideaal om te signaleren dat je naar de volgende stap wil in je oefening.

Om de volledige groep stil te krijgen in een halve minuut spreek je met de groep af dat, als je je hand omhoog steekt, dat zij op dat moment zwijgen en ook hun hand omhoog steken totdat de volledige groep stil is. Dit werkt wonderbaarlijk goed!

Meer leren over Liberating Structures

Op de Engelstalige website van Liberating Strucures kan je alle patronen en extra informatie terugvinden. Een groot deel van deze website is vertaald in het Nederlands door de Belgische community.

De Belgische user group organiseert vaak MeetUps waar je Liberating Structures kan oefenen in een veilige omgeving. Er is ook een zeer actieve Nederlandse user groep. User groups zijn een goede manier om Liberating Structures sneller te leren. Je kan er bekijken hoe andere mensen Liberating Structures toepassen, hoe ze lichaamstaal gebruiken, welke woordkeuze ze gebruiken, waar ze aandacht op leggen, enz.

Naast de website en het boek is er ook nog de gratis Liberating Structures App zodat je alle info altijd bij de hand hebt.

Wilt je een stapje verder gaan, dan kun je toetreden tot de wereldwijde community op Slack via deze link.

Meer ontdekken? Een exploratiesessie organiseren in jouw bedrijf? Contacteer me!